Oud-schaatser schreef boek over zijn jaren in de topsport en de teleurstelling van Sotsji
WEESP – Jan Smeekens lacht voorzichtig als we hem onze theorie voorleggen: wil je tegenwoordig een bestseller afleveren, kies dan voor een boek over een topsporter die op wat voor manier dan ook is gevallen (hetzij in zijn carrière of als mens) en weer is opgekrabbeld. “Maar in hoeverre het verhaal van mijn boek aan jouw theorie voldoet, dat kan ik alleen maar aan jou overlaten”, stelt Jan. “Je ziet mij gedurende het verhaal echter wel volwassen worden. Helemaal niet dat dat nou de bedoeling was, dat ’t die kant op aan zou gaan, maar het is wel gebeurd.”
Want het net verschenen boek ‘Smeekens, hoe ik goud verloor en mezelf terugvond’, dat de oud-schaatser samen met journalist Jeroen Kleijne schreef, voldoet tot op zekere hoogte wel aan die theorie. Een aanzienlijk deel van de (auto)biografie handelt namelijk over Jans enorme teleurstelling tijdens de Olympische Spelen van 2014 in Sotsji. Het leek dat de Japanner van Salland goud had gewonnen op de 500 meter, in die veronderstelling leefde hij enkele minuten, maar na een correctie van de tijd van Michel Mulder, pakte die laatste met een verschil van twaalfduizendste seconde alsnog het goud.
Jan, opgegroeid in Raalte, woont tegenwoordig in Weesp. Hij is getrouwd met Ingeborg Kroon, een voormalig topschaatster. De twee hebben samen een dochter. Jan werd gedurende zijn carrière zes keer Nederlands Kampioen en greep in 2013 de wereldbeker. Maar een echt gouden tintje ontbrak. Sotsji moest hem dat brengen. Maar het werd dus zilver. Uiteindelijk wist hij zijn status als eeuwige belofte toch te verzilveren tijden het WK in 2017. Daar ging hij met goud aan de haal. En dat heeft zijn carrière die gewenste extra glans gegeven. En misschien hem ook het lef om zijn ziel en zaligheid bloot te leggen in een boek. “Iedereen vroeg me na mijn sportcarrière (hij stopte in maart 2020, red.) of ik mijn lichaam niet moest aftrainen? Dat gaat dan over het fysieke deel, maar je hebt ook het mentale deel. En hoe is dat? Al vanaf mijn 16-de stond mijn leven in het teken van het schaatsen. Wat dat mentaal met je doet, laat ik in het boek de revue passeren. Het is ook een stukje reflecteren en relativeren. En dat kan nu ook eindelijk.”
Relativeren
Want hij weet het: als topsporter is relativeren min of meer uit den boze. “Als je er heel nuchter over na gaat denken, heb ik me bezig gehouden met rondjes schaatsen op bevroren water. Maar je wilt altijd beter en sneller. Als je aan het schaatsen bent, moet je eigenlijk min of meer het gevoel hebben dat er iemand met een mes achter je aan zit. Je wilt alles uit jezelf halen. Relativeren helpt dan niet.”
De teleurstelling over het misgelopen goud uitte zich bij Smeekens ook in schaamte. “Iedereen om me heen leefde met me mee. Een deel van mijn familie zat in Sotsji op de tribune. Ik moest ze zelf vertellen dat ik geen goud had gewonnen. Mijn hele leven stond in het teken om juist dat goud te behalen. Dat is ook best moeilijk geweest voor de mensen om me heen. Ik moest er veel voor laten. Kerstmis vieren met de familie? Dat sloeg ik vaak over. Dan had ik een paar dagen later een wedstrijd en was ik bang dat ik daar bijvoorbeeld een griepje te pakken zou krijgen. De mensen om me heen hebben ook veel moeten missen. En dat ik enkele van hen moest vertellen dat het geen goud was geworden, was niet gemakkelijk.”
Huldiging
Hij zag het een tijd lang als falen. Maar terug in Nederland wachtte hem nog een huldiging in Raalte. Vele honderden plaatsgenoten vierden het zilver met hem mee op de Plas. Toch kijkt hij daar met veel plezier op terug. “Ik moet eerlijk zeggen dat ik daar best van genoten heb. Het leek wel alsof ik goud had gewonnen. Ik denk dat als dat het geval was geweest, de huldiging niet veel anders zou zijn verlopen. Iedereen uit mijn omgeving was daar. In het boek staat ook een foto van de huldiging in Raalte. Omdat ik het zie als een mooi moment in mijn carrière.”
Inmiddels is hij blij met zijn zilveren medaille. “Natuurlijk had ik liever goud willen winnen”, voegt hij voor de zekerheid nog even toe. “Maar het heeft me ook veel gebracht. Niet meteen, dat niet, maar toch. Daarna zette ik echt alles op goud. Daarbij heb ik me wat vergaloppeerd. Daarmee liep ik tegen de lamp. Dat werkte niet. Maar toen ik me dat had gerealiseerd kon ik er weer op een goede manier voor gaan. En dat leidde tot mijn wereldtitel op het WK in 2017.”
Maar het boek is ook een ode aan de sport. “Kijk, voor mij is het belangrijk dat de 500 meter in Nederland altijd een ondergeschoven kindje was en dat dat inmiddels is veranderd. In Sotsji werd het hele erepodium bezet door Nederlanders. Dat is toch een prestatie. Voor topsport moet je keuzes maken, doelvast zijn zodat je je doelen kunt behalen. En dat is in Nederland met de 500 meter wel gebeurd!”
Presentaties
Jan is sinds dat hij een punt zette achter zijn carrière als topsporter met nieuwe activiteiten bezig. Druk zat. “Ik heb een boek geschreven, daar gaat nogal wat tijd in zitten. Ik heb een workshop vitaliteit opgezet in samenwerking met een slaapcoach. Dat gaat over voeding, slapen en beweging. Die workshop is ook bestemd voor het bedrijfsleven. Hoe zorg je ervoor dat je medewerkers gezond hun pensioen bereiken. Daarnaast geef ik presentaties over topsport en het bedrijfsleven. Over eigenaarschap, anderen niet de schuld geven van jouw fouten en acceptatie van tegenslagen. Daar wil ik de komende jaren verder mee. Veel van wat ik doe zit op het snijvlak tussen topsport en bedrijfsleven. Ik vind dat heel interessant. Het gaat ook over persoonlijke groei en de psychologie achter gedrag. Ik heb vroeger ook bedrijfskunde gestudeerd. Aangezien ik tweehonderd dagen per jaar van huis af was, heb ik die studie uiteindelijk niet afgemaakt, maar ik vond dat wel te gek. Wie weet maak ik die studie ooit nog wel af…”
Eigen weg
Met de wijsheid van nu: wat zou hij willen zeggen tegen zijn 16-jarige ik. Jan begint te lachen. “Van alles wel, maar ik weet niet of-ie heel goed geluisterd had. Mijn 16-jarige ik had zijn doelen gesteld en wilde zich door niemand laten afleiden of van zijn pad laten brengen. Hij zat vol overtuiging om het op zijn eigen manier te doen. Dus dan kan ik wel zeggen dat ie af en toe ook moet denken aan ontspanning, dat de boog niet altijd gespannen kan staan, maar daar had-ie waarschijnlijk niks mee gedaan. Ik denk dat-ie uiteindelijk zijn eigen weg heeft afgelegd. En dat dat ook de weg was die hij moest afleggen om zijn doelen te behalen.”
Jan Smeekens was vorige week zondag te gast in de Bruna in Raalte. Foto: Annet van Raalten