Effe doorbijten, dit gaat ergens naartoe. Minister Schouten heeft haar zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn gepresenteerd zo richting 2023. Een heel technisch Europees verhaal, tenminste voor een leek. Ik ben twee dagen bezig geweest om het enigszins te begrijpen en ik ga hier dan ook geen cijferachtig verhaal van maken. Dat is voor de agrarische vakbladen, maar gewoon voor de gemiddelde Sallander wil ik een poging doen. Ik zie goede punten, maar ook ontspoorde theorie. En ik waarschuw alvast: Wat Brussel een keer op papier heeft, staat vast. Dat hebben we met de Natura2000 toestanden gezien.
Ik ben 20 wanneer in 1991 de Europese Nitraat Richtlijn wordt vast gesteld. Agrarische vakbladen berichten uitgebreid, ik spel elk artikel en Nederland tekent bij het kruisje. En om eerlijk te zijn? 2023 als doelstelling klonk toen nog wel heel ver weg. 15 jaar later was de water kwaliteit op bijna 70 procent van de gemeten plekken in Nederland hetzelfde gebleven of verbeterd. Dat laatste was in Overijssel zeker het geval. Het was ook met het blote oog waar te nemen. In ’91 kon je als je bij het Overijssels Kanaal aan het hooien was met een gerust hart in de blote kont het water in springen om af te koelen, het enige moment dat het even akward was, was het moment waarop je je broek uitdeed. Was je er een keer in, zag je niks meer. In ’06 kon je terwijl je naar beneden in het water keek aan de hand van wat je zag bungelen de temperatuur van het water bepalen. Nu weer 15 jaar later zwem je tussen de vissen die zichtbaar om je heen krioelen. Maar het is nog niet voldoende verbeterd en daarom heeft minister Schouten haar zevende Actieprogramma Nitraatrichtlijn gepresenteerd.
Het eerste wat opvalt is het doorzetten van het zogenaamde ‘kalenderboeren.’ Het ministerie bepaalt datums waarop een boer bepaalde zaken moet hebben uitgevoerd. Bijvoorbeeld: op 1 oktober moet een boer een ‘vanggewas’ hebben gezaaid. Een gewas dat ’s winters groeit, nitraten vasthoudt en in het voorjaar weer wordt onder gewerkt voor de zogenaamde hoofdteelt. Dit gaat vooral problemen geven in de akkerbouw. Bijvoorbeeld rode of witte kool. De oogstperiode loopt globaal van september tot en met november. Of winterwortelen die worden geoogst in september/ oktober, dan pas is het gewas uitgegroeid. Als ik het stuk de eerste keer lees, bekruipt mij het gevoel dat de ambtenaar die dit geschreven heeft net als mijn zoontje heel veel Farming Simulator heeft gespeeld. Je gaat achter je computer zitten, zet hem aan en je kan net op welk moment van het jaar kiezen wat je wil: ploegen, oogsten of zaaien. Net echt. Zo werkt de natuur natuurlijk niet. Het ministerie dat tegen u zegt: het is nu 15 maart, u moet vandaag uw slaplantjes in de tuin gaan zaaien terwijl u naar buiten kijkt en de regen met bakken uit de lucht valt en het een grote modderzooi is. Of: het is 29 september, vandaag moeten de dahlia’s eruit en u moet er voor 1 oktober gras hebben gezaaid terwijl de planten nog mooi bloeien in prachtig najaarweer. Dat kalenderboeren moet van tafel. Er zijn innovatievere manieren om de afgesproken doelstellingen te halen.
Rustgewas
Het tweede dat opvalt: boeren op zand- en lössgronden mogen enkele meters langs de sloot niet meer bemesten. Een bufferzone. Het klopt, dat kan uitspoeling naar het oppervlaktewater voorkomen, maar een eenvoudige kantstrooi inrichting op een kunstmeststrooier kan dat ook. Dan valt er ook geen korreltje meer in de sloot en kan de boer gewoon oogsten van die vele m2 meters door hem duur betaalde grond. Of, een ander ding: een rotatiesysteem waarbij er een keer in de vier jaar een ‘rustgewas’ verbouwd moet worden. Laten we zeggen: een jaar bieten, een jaar aardappelen, een jaar uien en dan een jaar gras. Vanaf ’27 moet dit dan naar een driejarig wisselsysteem met elke keer een rustgewas. Op zich wel te begrijpen als we het over een melkveehouder hebben die al twintigjaar mais op het zelfde perceel verbouwt, dat is roofbouw hoe je het ook went of keert, maar niet in de akkerbouw waar al een soortgelijk systeem wordt gebruikt in de strijd tegen bijvoorbeeld aardappelziekte. Zomaar een paar random voorbeelden.
De kop erbij
Nu hoor ik u denken ‘Wij zitten in een melkveehouderijstreek, niks geen last’. Dan wil ik toch een kanttekening maken. We weten allemaal de tendens of teneur die Den Haag heeft ingezet richting de melkveehouderij. Ik zou me daar niet te veel zorgen over maken. Wie melkveehouder wil blijven of worden kan dat. Realisme moet er ook zijn. De helft van de boeren van 50 jaar of ouder heeft geen opvolger. Er gaan dus de komende jaren heel veel melkveehouders stoppen. Dan komt er grond vrij, meer dan de overheid nodig is voor haar plannen met bos, natuur, huizen bouwen en wat al niet meer. Meer dan de blijvers nodig hebben om hun bedrijf rond te zetten. Die trend is al in gang gezet. CBS maakte laatst bekend dat de gemiddelde prijs van een hectare grond in oost Nederland met 6.000 euro is gezakt. Dat heet marktwerking en wie goed rond kijkt, ziet steeds vaker akkerbouwgewassen staan. Aardappelen, uien, bieten, graan of bijvoorbeeld wortelen. Ik heb het dit jaar allemaal gespot. Dat laatste past dan weer bij een andere trend, we moeten allemaal meer plantaardig eten. Het is dus ook voor ons hier in Overijssel van belang om er even goed de kop bij te hebben.
Beste jongetje
Positieve dingen zijn er ook. Meer fosfaatruimte voor compost en stalmest, alleen lang niet voldoende. Wil je op zandgronden uitspoeling voorkomen moet je, ik noem het maar even bij de verzamelnaam, humus toevoegen, zorgen dat er voldoende bodemleven is. Wil je water bergen? Ook. Het belangrijkste wat ik er dus uithaal is die datum van 1 oktober. Kalenderlandbouw en dat het stuk is geschreven om Brussel naar de mond te praten, het beste jongetje van de klas willen zijn terwijl ze in Den Haag een computerspelletje deden. Als dit er zo door wordt gejast hebben wij hier over een paar jaar een probleem. Als niemand aan die grond kan verdienen, blijft er iemand geen boer. Is er weer iemand minder die ons prachtige landschap onderhoudt en hebben wij uiteindelijk ook geen circulair eten.
Gerlant@regiobode.nl