Lauk: Kerken

Het ingrijpende besluit om de katholieke kerken van Broekland, Haarle, Heeten, Luttenberg, Mariënheem, Nieuw Heeten, Holten plus de Pauluskerk in Raalte te sluiten zorgde voor opvallend weinig reacties. Toen in 2015 aartsbisschop Wim Eijk van het aartsbisdom Utrecht (ongeveer de provincies Overijssel, Gelderland en Utrecht) voorspelde dat in 2030 hooguit vijftien kerken zouden overblijven, was er veel boosheid en verzet. Toen kon je de berekening al maken; vijf tot zeven katholieke kerken in heel Overijssel.

Nu dus vooral berusting bij de steeds kleinere (en oudere) groep kerkgangers. En verdriet. Kerken zijn veel meer dan karakteristieke gebouwen in de Sallandse dorpscentra, het zijn ook plekken met herinneringen. Mooie herinneringen aan doop en trouwerijen, maar ook verdrietige. Iedereen heeft er wel een uitvaart of wake meegemaakt van een familielid, vriend of bekende.

De grote vraag is wat er met die lege kerken gebeurt. Uitgangspunt wat mij betreft; geen sloop maar behoud en een nieuwe bestemming. Misschien uitgezonderd de Pauluskerk in Raalte. Ik vrees dat die op termijn plaats maakt voor nieuwe woningen en/of appartementen. Misschien dat de losstaande kerktoren als herinnering gehandhaafd kan blijven in zo’n nieuw ‘Kerkkwartier’.

In de andere Sallandse dorpen zal een goede nieuwe bestemming een hele klus worden. Het CDA-Raalte heeft het college van B&W al om aandacht gevraagd. Bij velen ligt dit gevoelig; kerk en overheid moet je gescheiden houden, maar bij dit belangrijke onderwerp is een actieve rol van de gemeente zeker te verdedigen. Net als van de Plaatselijke Belangen. Verder spelen het kerkbestuur en het aartsbisdom ook een rol; die willen niet overal akkoord mee gaan. Een eroscentrum zie ik dus niet meteen komen. Al zullen die eisen vanzelf soepeler worden als verpaupering gaat dreigen wegens gebrek aan alternatieven.

Kerksluitingen zijn niet nieuw. In steden lijken de mogelijkheden groter. Boekwinkel ‘Waanders In de Broeren’ in Zwolle is een mooi voorbeeld. In de Deventer Lebuinuskerk heb ik zelf een concert van De Dijk gezien en in Utrecht is Belgisch Biercafé Olivier in een oude kerk een aanrader. En ooit had wijlen (mijn) oom Jan een oude kerk als opslagplaats voor zijn melkhandel. Omdat het om een protestantse kerk ging vond mijn katholieke familie dat wel grappig.

In de Sallandse dorpen liggen de nieuwe bestemmingen niet voor het oprapen. Op een (heel groot) café of restaurant erbij zit de huidige horeca niet te wachten. Dat geldt ook voor culturele bestemmingen. Is er genoeg behoefte en draagvlak voor ateliers, expositieruimtes, galerieën of concertzaaltjes? Misschien dat er een culturele ondernemer kansen ziet in een grote galerie met bovenregionale uitstraling in zo’n oude kerk, maar dat zal een uitzondering zijn.

Voor lokale vergaderingen en bijeenkomsten is er het Kulturhus of gemeenschapscentrum. Die moet je natuurlijk niet beconcurreren. Waarschijnlijk blijven huisvesting en zorg (of combinaties daarvan) over als nieuwe bestemming. Er zijn al kerken omgebouwd tot (zorg)appartementen. Daaraan is in de kerkdorpen komende jaren zeker behoefte bij jongeren, ouderen en alleenstaanden. Het moet alleen bouwkundig en financieel wel kunnen. Het zal in ieder geval een heidens karwei worden om die beeldbepalende gebouwen te handhaven in de Sallandse dorpen die niet voor niks kerkdorpen heten.