Ik heb altijd het gevoel gehad dat discriminatie in onze contreien weinig voorkwam, Sallanders zijn immers nuchter en er wonen hier niet zo veel ‘andersgekleurden’. En de houding van vrijwel alle inwoners toen er een AZC in Raalte zou komen, was uiterst positief. Natuurlijk mede door de perfecte aanpak van de gemeente.
Toch heb ik soms ook wel wat twijfels. Laatst (voor corona hoor!) was ik op een feestje in een huis op een woonerf en stond met de gastheer te praten toen hij een BuurtWhatsApp binnenkreeg en tegen de andere buren zei: “D’r lup un’ zwart’n rond die oaveral noar binnen kik”. Vrijwel direct hierna ging de bel en stond er een hele aardige zwarte man voor de deur die vervolgens naar binnen stapte. “Ik had veel moeite om jullie te vinden, alles lijkt hier op elkaar.”
Discriminatie is natuurlijk ook een vreselijk complex onderwerp en ik denk dat het grootste probleem is dat we de neiging hebben te denken dat wij het niet zijn terwijl het er ergens heel diep toch wel in zit. Ik moet heel eerlijk bekennen dat wanneer ik naast een snelle Audi sta met twee lichtgetinte jongens erin ik me wel eens afvraag waar de volgende geldautomaat de lucht in zal gaan. Naast een BMW met twee vrolijk besnorde mannen denk ik soms aan een kofferbak vol pillen.
Het gekke is dan wel weer, dat ik me naast een keurige witte man in een net pak in een grote Mercedes vrijwel nooit afvraag hoeveel belastingfraude hij heeft gepleegd. Ook moet ik de feministen toegeven dat wanneer ik uit twee loketten moet kiezen, ik dat van Mona Keijzer zou kiezen in plaats dat van Erica Terpstra. En dat is helaas niet op basis van hun zakelijke capaciteiten.
Discriminatie is het minder vinden van groepen mensen; wanneer dit op uiterlijke kenmerken gebeurt wordt dat racisme genoemd. De basis van discriminatie is egoïsme en opportunisme. Het met een zo klein mogelijke groep profiteren van een zo groot mogelijke groep die je kunt overheersen. Als deze groep er dan ook nog eens anders uitziet, een andere tongval heeft of bijvoorbeeld een andere godsdienst belijdt, is dat gemakkelijk en ontstaan er allerlei stereotypen. Zwarten zijn dom. Turken oplichters. Marokkanen straatschoffies. Alle Friezen slapen in een bed van drie meter breed, omdat ze zelfs ’s nachts nog dwars willen liggen. Amsterdammers vinden iedereen van buiten de stad een domme boer. Brabanders zijn niet te vertrouwen en Limburgers allemaal fraudeurs.
Het gekke is dan wel weer dat bijvoorbeeld supporters van GAE en PEC elkaar het liefst de schedel inslaan, maar wel arm in arm staan te juichen als het Nederlands elftal speelt. Helaas is de samenleving een piramide, waarin alleen omhoog gekeken wordt. Met andere woorden, hoe hoger je in deze piramide zit, hoe minder je je kunt voorstellen wat de mensen ‘onder’ je ervaren. Dus mensen hebben vaak geen enkel idee wat lager in de piramide levende mensen ondergaan wanneer zij over discriminatie spreken en lijden vaak onder eeuwenlang ingeslepen vooroordelen.
Een dankbaar onderwerp is de Zwarte Piet discussie. Onze voorouders leerden in 1895 nog op school dat in Afrika domme, zwarte inboorlingen leefden en in Indië onbetrouwbare inlanders die je nooit de rug toe moest keren. Deze moesten door ons ‘verheven’ worden, alleen bestonden er toen nog geen CAO’s en vakbonden, dus dit verheffen was wel gruwelijk. In mijn, helaas te lang geleden, jeugd was Zwarte Piet een angstaanjagende figuur die krom praatte, gek deed, niets liever deed dan je ongenadig op je sodemieter geven met zijn roe en je in de zak bij je ouders wegsleepte.
Ik was toen echt bang voor donkere mensen, die je ook niet veel zag. Er is gelukkig een evolutie geweest in de rol van Zwarte Piet en het is normaal dat deze ontwikkeling verder gaat. Voor kinderen die niet door hun ouders met vooroordelen opgezadeld zijn, is dat geen enkel probleem. Het is wel veelbelovend te zien dat zowel in de VS als hier heel veel witte jonge mensen actief zijn in de BLM beweging.
Politiek op te leggen discriminatiewetten en dergelijke zijn zinloos omdat die altijd te ontlopen zijn en ook nog eens onvrede oproepen bij de mensen die gediscrimineerden als tegenstanders zien, waardoor de conflicten verder oplopen. Wat wel moet gebeuren, is het bevorderen van meer kennis over het verleden, mogelijkheden zoeken dat de mensen uit de piramide meer contact met elkaar krijgen en elkaar leren kennen in allerlei verbanden. Om het populair te zeggen: In elkaars bubble.
Het belangrijkste is om duidelijker te zijn over ons verleden en welke evolutie wij hebben doorgemaakt. Onze voorouders waren absoluut geen criminelen en leefden volgens de normen van hun tijd, waarvan wij nu gelukkig erg schrikken, die ontzettend veel leed veroorzaakt hebben en die ons wel met een ereschuld t.o.v. deze uitgebuite volkeren achterlaten.
Moeten daarom veel standbeelden weg? Ik denk zeker van niet, maar wel het ware verhaal naar de huidige inzichten erbij geven. Zoals ze er nu staan, zijn het nog helden uit een verleden waarop we nu niet meer trots kunnen zijn. Met eerlijke informatie zijn het voor iedereen de bewijzen van een positieve ontwikkeling, dat wij socialere mensen geworden zijn, maar velen nog lang niet sociaal genoeg. Ik heb nog vrijwel geen enkele bevolkingsgroep bezwaar horen maken tegen het misschien wel meest imposante monument ter aarde, Auschwitz, omdat dit een voor iedereen een waar verhaal vertelt.
Maar er is nog een lange weg te gaan, de slavernij is nog lang niet weg, veel te veel mensen met een andere achtergrond of gedwongen ZZP’ers worden nog steeds min of meer uitgebuit omdat zij niet dezelfde kansen krijgen. Zij moeten tien keer zoveel presteren om op hetzelfde niveau te komen!
Kees Huls