Mijn kerstgedachten van vorige week van duizend woorden. De column zorgde voor heel wat reacties. Van een politicus per app: ‘Bam! In de roos!’ Van gemopper of bijval op sociale media door boeren en tot een uitgebreide brief van iemand die zegt een Haagse ambtenaar te zijn. In de laatste column van 2019 geef ik er een antwoord op.
Laat ik een ding direct duidelijk maken: als ik zoals vorige week het toekomstbeeld van de agrarische sector schets, betekent dat niet dat ik het eens ben met de manier waarop dit wordt bereikt. Het betekent niet dat ik protesterende boeren niet begrijp en het betekent niet dat je als ambtenaar of politicus die column maar als een vrijbrief mag zien. De grootste oorzaak van deze protesten is namelijk het ambtelijk apparaat. Het respectloos omgaan met de boeren en pas daarna het respectloos zwabberen van de politiek.
We hebben in Nederland het allergoedkoopste stukje voedsel met de hoogste (dier)welzijn-eisen van de hele wereld. Een mega prestatie van onze boeren, maar het respect daarvoor ontbreekt. In plaats daarvan komen er elke week weer nieuwe regels. Regels waar een boer niet aan kan verdienen en die hem geld kosten. Zijn investeringen lopen over twintig of dertig jaar, de regeltjes veranderen morgen en overmorgen weer. De transitie naar kringlooplandbouw willen en kunnen boeren wel maken, maar dat vraagt om duidelijkheid.
De boerenprotesten komen niet voort uit ‘tegen verandering zijn’. De Nederlandse agrosector heeft bewezen de meest innovatieve, veranderende en meest vooruitstrevende in de wereld te zijn. De protesten komen voort uit een zwabberend beleid waarin de maatschappij de boer als ondernemer ziet, maar tegelijkertijd met emoties en regeltjes de directeur en zijn ondernemersplan aan de kant schuift en het beleid ondermijnt. Die komen voort uit het feit dat ambtenaren, politici en de consument het gevoel met de praktijk kwijt zijn. Dat ze niet begrijpen dat een boer met levende, dus niet voorspelbare, have werkt. Die komen voort uit regeldrift en systeem-denken. Het niet hebben van een lange termijn visie voor die boer en het niet nemen van verantwoordelijkheid. Behalve dan dat jullie systeem aan het eind met zwarte letters schrijft en als ze wel rood zijn, men onmiddellijk met zware sancties of nieuwe regeltjes dreigt.
De politiek neemt de beslissingen, ambtenaren bedenken de regeltjes en voeren ze uit. Het is aan jullie om nu duidelijkheid te geven en leiding te nemen. Respect, dat is eigenlijk alles waar de boeren om vragen. Dat respect moet weer terugkomen in het debat en in de maatschappij. Respect voor elkaar geeft draagvlak en gaat niet van vandaag op morgen. Het is een kwestie van een lange adem. Respect voor wat er op je bord ligt, maakt mensen bereid om er voor te betalen. Respect voor elkaar als mens maakt die betere wereld die de transitie in de landbouw tot doelstelling heeft.
Laten we in 2020 samen een begin maken.
De boeren zijn wel regelmatig op het verkeerde been gezet en hebben op basis van (het ontbreken van) informatie door de overheid en banken geïnvesteerd en dienen daarvoor ruimhartig schadeloos gesteld te worden wanneer zij ophouden. Ook moet hun onderhandelingspositie t.o.v. hun afnemers drastisch verbeterd werden, zodat zij bij een lagere omzet toch nog een fatsoenlijk inkomen kunnen verdienen. Minimum prijzen, regiogebonden afzet?
de SER moet weer gaan doen waar ze ooit voor zijn opgericht.
minimum en maximum prijzen vaststellen en dan maar hopen dat de supers dat niet gebruiken om hun winsten nog verder te verhogen.