Eenzaamheid is een probleem dat steeds meer aandacht krijgt. In allerlei publicaties en tv-programma’s wordt gesignaleerd dat meer en meer mensen lijden onder het vervelende, pijnlijke gevoel van eenzaamheid. Maar voordat ik daar wat nader op in wil gaan, moet eerst een misverstand uit de weg geruimd. Want bij eenzaamheid wordt al gauw gedacht aan (veelal oudere) mensen die alleenstaand zijn. Maar dat klopt niet. Alleen-zijn wil niet zeggen dat je dus ook eenzaam bent. Of zoals de franse filosoof Sartre al zei “wie zichzelf goed gezelschap vindt, hoeft zich nooit eenzaam te voelen”.
Nee, eenzaamheid tref je in alle lagen van de bevolking, van jong tot oud, van rijk tot arm, van gehuwd tot alleengaand, van leraar tot scholier, van patiënt tot mantelzorger, van bisschop tot pastoraal werker. Eenzaamheid m.a.w. is van iedereen, kan iedereen overkomen en overkomt iedereen ook wel eens.
Maar wat is eenzaamheid?
In dat verband vond ik de volgende uitspraken heel treffend. “Eenzaamheid is: als je het gevoel hebt dat er niemand is tegen wie je kunt zeggen dat je je alleen voelt” (Margot Ros, actrice in o.a. Toren C). “Eenzaamheid is: dat je je helemaal alleen voelt, zelfs als je dat niet bent” (Ellen ten Damme, zangeres en actrice)). Deze laatste uitspraak kan ik treffend illustreren met het volgende. Bij de dagbesteding in Swaenewoerd (Raalte) waar ik een aantal keren per jaar een gespreksgroep mag begeleiden, vertelde een van de deelneemsters: “ik kan mij heel eenzaam voelen terwijl toch al mijn kinderen op bezoek zijn. Ik vind het op zich fijn als ze komen, maar als ze er zijn hebben ze alleen maar aandacht voor elkaar, praten ze druk over wat ze doen en ervaren hebben. En ik? Ik zit erbij en kijk ernaar”.
Eenzaamheid heeft daar volgens mij mee te maken: dat zich niemand écht om jou bekommert. Het is het vervelende gevoel dat je je helemaal teruggeworpen voelt op jezelf, dat er niemand is om wie jij je kunt bekommeren of die zich écht om jou bekommert. Je kunt nog zoveel contacten hebben, maar als dat geen betekenisvolle contacten zijn – waarin jij echt gezien en gehoord wordt – dan kun je je flink eenzaam voelen.
Wat je er tegen kunt doen? Allereerst, durf te erkennen dat je (wel eens) eenzaam bent. Daar is best moed voor nodig want over eenzaamheid praten is niet gemakkelijk. Er rust een taboe op. Want wie er voor uitkomt eenzaam te zijn, wordt blijkbaar niet “leuk/interessant” genoeg gevonden. Maar waarom zou alleen vreugde gedeeld mogen worden? Het delen van eenzaamheid – hoe moeilijk ook – is de eerste maar misschien ook wel de belangrijkste stap uit de eenzaamheid.
Een ander belangrijk medicijn tegen eenzaamheid is “aandacht”. Investeer aandacht en tijd in jouw contacten; uiteindelijk zijn zij jouw sociale vangnet als het met jou eens wat minder gaat. Neem écht de tijd voor iemand; zet bijvoorbeeld de t.v. eens uit als je met iemand belt. Of laat je telefoon eens thuis als je met iemand afspreekt. Stuur eens een kaartje om een contact (weer) wat aan te halen of om iemand te laten weten hoe belangrijk hij/zij voor jou is. Aandacht geven én aandacht krijgen doet altijd goed; soms kan een glimlach al het verschil maken. Wij weten dat eigenlijk allemaal ook wel maar in de gejaagdheid en drukte van ons bestaan schiet échte aandacht er blijkbaar meer dan eens bij in. Nu hoop ik maar dat u dit stukje met enige aandacht hebt kunnen lezen zodat mijn woorden niet ‘eenzaam’ op het papier achter blijven.
Harry Bloo
Pastoraal werker H. Kruis- en H. Lebuinusparochie
Mooie column!
Klopt helemaal!