Er heerst Afrikaanse Varkenspest onder wilde zwijnen in België. Varkensboeren, transporteurs en jagers staan op scherp. Overheden controleren extra, iedereen die betrokken is houdt zijn hart vast. Alles wordt er aan gedaan om de onzichtbare vijand buiten de deur te houden. Bijna alles. Het heerst al langer in Oost-Europa. Roemenië maakte meer dan 100.000 varkens af op één bedrijf. Gewoon, puur preventief en alleen maar om verspreiding van de sluipmoordenaar tegen te gaan.
Varkenspest. 4 februari 1997. Ik was een jonge vent en onderweg naar België. Op uitnodiging van een fokkerijorganisatie. Of ik voor ze wilde werken, was de vraag. Boeren bezoeken, begeleiden en genetica verkopen hier in Nederland. Inmiddels hoorde ik op de radio dat er varkenspest was uitgebroken op een bedrijf in Venhorst. Ik had wel eens gehoord van de ziekte en opgemerkt hoe oudere mensen daar over spraken. De impact die het zou gaan hebben ging echter totaal langs me heen. Het was ver voorbij mijn inlevingsvermogen. Alle dieren op zo’n bedrijf werden geruimd. Ook alle bedrijven in een cirkel van een kilometer er omheen en een vervoersverbod in een veel groter gebied.
Al gauw verspreide het virus zich door Nederland en gingen bedrijven op slot. Zij mochten geen dieren meer afvoeren met alle bijkomende problemen. Dieren stoppen niet met groeien, biggetjes worden gewoon geboren. Het is geen lopende band die je even stil zet. Het was het begin van een drama in een strijd tegen een onzichtbare vijand, waarbij door heel Nederland in ander halfjaar tijd 1.8 miljoen dieren werden afgemaakt.
De impact was groot. Beelden van mannen in witte pakken bij machines die varkens vernietigden waren iedere dag te zien op het nieuws. Geen consument die het begreep. Het echte drama speelde zich af in de boerengezinnen. De stallen puilden uit, de lopende band die door de overheid werd stil gezet liep gewoon door. Stallen puilden uit, teveel varkens op elkaar. Putten stroomden over, poepen en pissen ging ook gewoon door en mest mocht niet vervoerd worden. De boer moest ze verzorgen maar had geen mogelijkheden daarvoor. Tot de overheid ze afmaakten. Het ‘vrat’ aan mensen. Een sociaal isolement volgde, want je wist niet wie of wat het virus bij zich had. De geestelijke nood was hoog en sommigen wisten niet anders dan er maar een eind aan te maken. Ik was het verkopertje, de vertrouweling en de biechtstoel. Met het nemen van veel ontsmettingsmaatregelen ging ik bij ze langs. Nooit verder dan de keuken en alleen maar om te luisteren. Een middag had ik er zitten praten en het ging weer wat beter, zei hij toen ik weg ging. Enkele uren later belde zijn vrouw. Hij was niet weer uit de schuur gekomen. Ik er heen en wat ik toen zag vergeet ik nooit weer.
Varkenspest wordt overgebracht door directe en indirecte contacten. Bijvoorbeeld een beetje mest onder een schoen of een auto, of door voedselresten. Eten wat mensen meenemen en ergens laten slingeren. Bijvoorbeeld een Roemeense chauffeur die zijn in eigen land gekocht varken hier op de parkeerplaats naast zijn vrachtauto kookt en oppeuzelt. De resten die hij weggooit in de bosjes worden door een zwijn dan weer opgegeten. De besmetting in België moet ook op zo’n manier zijn ontstaan, verwacht de overheid daar. Het virus heeft namelijk honderden kilometers overgeslagen naar de besmettingshaard. Organisaties daar pleiten nu om wilde zwijnen af te schieten. Hier in Nederland zeggen ze het iets anders. ‘De nulstand handhaven’, het betekent hetzelfde. Bijna 22 jaar geleden hadden we hier nog geen wilde zwijnen als verspreidingsbron. Ik pleit met ze mee. Afschieten die dieren. Beter een relatief klein aantal dan 1.8 miljoen onnodig vernietigen.
‘We moeten van die megastallen af!’, hoor ik u nu al roepen. Het zal zeker voor discussies zorgen komende zaterdag op burendag bij de barbecue. Dat heeft er niks mee te maken. Varkenspest kijkt niet naar mega-, familie- of biobedrijf. Het gaat overal doorheen en we kunnen niet zonder deze bedrijven. Het vlees wat u verorbert groeit niet aan een boom maar in een stal. Het is onze plicht te zorgen dat onze dieren een zo goed mogelijk leven hebben.
De hangende boer? Ik dacht dat ik het verwerkt had, een plekje had gegeven. Na jaren de dagen geteld te hebben deed ik dat niet meer. Deze week werd ik weer wakker, badend in het zweet. Ik droomde weer over dat vreselijke beeld en van die 1.8 miljoen dieren die nodeloos over de klippen gingen. Ik weet weer exact het aantal dagen dat het geleden is en dat ik hem nodeloos vond.
Afschieten die zwijnen! Overheid, pak je verantwoordelijkheid. En jij? Pak je verantwoordelijkheid. Denk na wat je met voedsel (uit het buitenland) doet als je het weggooit.
“