Deze opinie kwam tot stand na een korte discussie over dit thema, in de dagen voordat Amerika zijn nieuwe president koos.
Door Harry Zengerink:
Iedereen moet zich kunnen verantwoorden voor zijn gedrag en handelen. Verantwoorden is voor mij hetzelfde als ‘antwoord geven’. Ik verwacht dat mensen en organisaties antwoord kunnen geven op de vraag of ze goede zorg bieden, goed onderwijs verzorgen of goede service bieden. Bij de mensen die er gebruik van maken kun je de antwoorden checken. Komt dat overheen, dan is er op verantwoorde wijze geleverd. Zo niet, dan mag de vrijheid worden ingeperkt, blijkbaar kunnen deze organisatie niet omgaan met de gegunde vrijheid. Het vertrouwen is beschaamd en het wordt tijd om eens flink op de vingers te tikken.
Regelgeving lijkt vaak de juiste oplossing, maar leidt in mijn ogen tot ongewenste effecten. Lijvige rapporten of protocollen zijn het gevolg, terwijl er van verbetering/verandering nauwelijks sprake is. Ik zou het graag anders zien:
Voorbeeld 1. Als een school zegt kwaliteit te leveren en de leerlingen/ouders bevestigen dat, dan verdient deze school in mijn ogen vrijheid van handelen, want de school is in staat zich goed te verantwoorden. Regels voor kwaliteitscontrole kunnen achterwege blijven, de energie die daarin wordt gelegd, kan beter worden geïnvesteerd in goed onderwijs.
Voorbeeld 2. Als een zorginstelling zegt goede zorg te verlenen, professioneel te handelen, en de zorgvragers, cliënten of patiënten bevestigen dat, dan verdient die zorginstelling in mijn ogen grote vrijheid van handelen. De professionaliteit is dan namelijk zo groot dat er kritisch vermogen is ontwikkeld en verbeteren een kernwaarde blijkt te zijn. Extra protocollen of extra regels leiden die professionals alleen maar af van goede zorg. Deze instelling verdient juist vertrouwen, omdat vertrouwen een grote verantwoordelijkheid legt bij de instelling: antwoorden geven op alle mogelijke vragen aangaande zorgkwaliteit en te maken keuzes.
Voorbeeld 3. Als een gemeente zegt de juiste vragen te stellen, de goede beleidskeuzes te maken en goede dingen te doen voor haar burgers, dan verdient die gemeente een grote mate van vrijheid van handelen en groot vertrouwen. De burgers zijn dan immers tevreden. Als blijkt dat burgers niet tevreden zijn, dan moet deze gemeente minder vertrouwen krijgen en minder vrijheid. Het bestuur zal zich dan vaker moeten verantwoorden. Geen vraag kan dan teveel zijn of mag onbeantwoord blijven.
Vertrouwen krijg je niet door regels. Regels vragen rapporten en rapporten worden geschreven om te verhullen, is mijn ervaring. Wat mijns inziens nodig is, is een kritische zelfreflectie. Een reflectie die antwoorden geeft op alle mogelijke vragen. Daar zijn alle stake-holders bij betrokken. Eerst door te inventariseren wat goed ging en minder goed, om vervolgens met elkaar in dialoog te gaan. En iedere bijdrage telt, in volledige openheid, met naam en toenaam.
Vertrouwen krijg je enkel als het je wordt gegund, vanwege eerdere praktijken, die ook goed bleken te zijn. Dan heb je namelijk krediet opgebouwd. Dan geloven mensen je goede bedoelingen en weten ze dat je oprecht bent, omdat je dat altijd bent: een betrouwbaar mens of een betrouwbare organisatie. Kijk, die gun ik veel vrijheid!
Meer foto's