‘Hij zag letterlijk döar de bomen het bos niet mear’, zei iemamd. Ingewikkeld: ‘Döar de bomen het bos niet mear ziene’ is al muuilijk genog, en dan nog letterlijk ok…
Letterlijk, mut ie vanof noe iens op goan letten hoevake det verkeard gebruukt wördt. Hij kwam letterlijk met de döare in huus vallen. Hij viel letterlijk van zien voetstuk. De vogels vielen van de hitte letterlijk dood van het dak…
Letterlijk en figuurlijk stoat teeng oaver mekare. De iene kear geböart het echt. De andere kear doede wie as of. Dan gebruukt wie een vöarbeeld, een vergelieking, öm de werkelijkheid uut te leng, of öm te versterken.
Mar in proattaal wördt ‘letterlijk’ vake gebruukt öm een opmerking kracht bie te zetten: “echt woar”. Net as sprekwoarden en gezegden, die gebruukt wie vake ok letterlijk öm iets helderder, puntiger, krachtiger te verwoorden.
Hij hef zo völle land, hij dut d’r letterlijk een dag oaver öm doar met zien auto ömmerhen te riene. “Zo’n auto heb ik ok ehad”, zol mien bröar dan ze’ng.
Veul e letterlijk met de döare in huus? Mut een slechte döare west weane.
Letterlijk van zien voertstuk evallen? Te völle ‘ezöppen zeker.
Mien advies: as ie een woard as ‘letterlijk’ neudig hebt, öm oe opmerking kracht bie te zetten: bedenk dan een better geformulearde opmerking die gin extra kracht neudig hef! Net as zinnen die een uutroepteken neudig hebt, maak dan een bettere zinne.
Die potvissen die vöarige wekke anspulen op het stand van …, doar hebt ze de darmen van onderzöcht öm te kieken of ze – vöar det ze verdwalen – in de Noordzee nog ‘egetten haa’n, of , aldus de onderzuker, “det ze letterlijk al die tied op een holtie ‘ebetten haa’n.” Zie ie det vöar oe? Potvissen met een höltie in de bek? Zal oe schip mar wean ewest… Zie bleken nog poep an het eind van de darmen te he’mm zitten en dus gin honger ‘elene. Niet op een höltie ebetten dus.
En dan hebbe wie het letterlijk nog met gin woard ehad oaver ‘döar de bomen het bos niet ziene’. Det is gin groot bos woar ie de bomen ofzonderlijk niet van onderscheidt. Het is aansömme. Ie ziet in het sprekwoard de bomen nog wel, mar ie verget det die in een bos stoat. Figuurlijke taal vöar det ie oe verliest in details en dus het oaverzicht kwiet raakt.
Denne van Knöldert
Meer foto's