Is een fusie van het ambtelijk apparaat democratisch? Opiniemaker Johan Kiekeboasch vroeg het zich af. Oud wethouder Cor van den Berg vindt dat die samenwerking heel goed kan. Onder voorwaarden. We vroegen hem zijn visie op papier te zetten. En we kregen meteen zijn visie op gemeentelijke fusies en Haagse regels.
Cor van den Berg: Gemeenten staan het dichtst bij hun inwoners, reden waarom ze steeds meer taken krijgen. Zij kunnen door meer zicht op de behoeften van hun inwoners beter maatwerk leveren. Daarvoor zijn wel een aantal randvoorwaarden nodig.
Gemeentebestuurders, en liever nog ambtenaren, moeten weten wat er leeft bij de inwoners. Wonen in de gemeenten kan daar erg behulpzaam bij zijn. Maar dat wordt bijna niet meer geëist want dat is wegens tweeverdieners praktisch soms onmogelijk en voor sommige functies ook onhandig. Stel je voor dat je een inwoner tegen komt. Desondanks zijn er ambtenaren die uitstekend op de hoogte zijn van het reilen en zeilen in hun gemeente.
Is het een rare veronderstelling dat hoe kleiner de gemeente, hoe beter men in staat is de inwoners te kennen? Het moet dus in het Haagse wat mij betreft eens voorgoed ophouden met het steeds maar weer roepen dat gemeenten groter en bestuurskrachtiger moeten worden. Hebben onze inwoners daarom gevraagd? Nee dus. Is de inwoners daarover sowieso iets gevraagd? Meestal niet. Het merendeel wordt door provincie of rijk en soms door gemeentebesturen in gang gezet.
Vaak met non-argumenten als vergroting van (1) bestuurskracht, (2) goedkoper werken en (3) meer deskundigheid.
(1) Wat betreft bestuurskracht: zolang politieke partijen hun kandidaten blijven voordragen zoals tot nu gebruikelijk, zal er aan de bestuurskracht niets veranderen. Bovendien wat is belangrijker, een bestuurder die een zeer grote deskundigheid bezit of één die tussen de mensen staat en weet wat er leeft.
(2) Wat betreft goedkoper werken: Een burgemeester minder, een gemeentesecretaris en misschien een paar raadsleden, maar vervolgens een extra managementlaag in de ambtelijke organisatie én hogere inschaling door de grotere gemeente levert per saldo niets op.
Bovendien is er een gerede kans dat er minder uitkering van het rijk wordt ontvangen. Soms wordt dit voor een beperkt aantal jaren enigszins gecompenseerd, maar daarna? Een nieuwe gemeente moet zich wel waarmaken, dus wordt er veel ambitie aan de dag gelegd, waardoor verhoging van de lasten in de lijn der verwachting ligt.
Een extra managementlaag kan gemist worden als ambtenaren de kans krijgen veel meer eigen verantwoordelijkheid te nemen en zoals boven gemeld werken omdat ze weten wat de inwoner nodig heeft. Daardoor wellicht ook minder bezwaarprocedures!
(3) Wast betreft meer deskundigheid: Hoezo? Als dezelfde medewerkers van voorheen de nieuwe organisatie gaan bemensen. Redelijke kans dat een aantal beter gekwalificeerden al vertrokken zijn voordat de fusie zijn beslag heeft gekregen.
Decentralisatie
Decentralisatie is prima omdat gemeenten dichter bij de inwoners staan. Maar het rijk en met name de Tweede Kamer slooft zich uit om maar extra waarborgen te eisen en zoveel randvoorwaarden mee te geven dat de gemeenten niet eens meer de kans krijgen om op de voor hun passende manier het beleid in te vullen. Decentralisatie betekent per definitie verschillen in uitvoering tussen gemeenten. Dat wordt door alle randvoorwaarden zo goed als onmogelijk gemaakt.
Samenwerken kan prima
Mocht de ambtelijke organisatie toch over te weinig kennis beschiken of de opgave te groot zijn voor een kleinere gemeente, dan kan er prima samengewerkt worden zonder de democratie geweld aan te doen.
Dat betekent:
* Na goed geluisterd te hebben naar de inwoners (beleid wordt niet achter het bureau gemaakt) geeft de gemeenteraad het college een duidelijke opdracht met doel en beschikbare middelen.
* Het college brengt die opdracht in in het samenwerkingsverband.
* De samenwerkende ambtenaren voeren dit uit.
* De gemeenteraad controleert regelmatig via tussentijdse bestuursrapportages en jaarrekening het resultaat en vervolgens controleert de provincie nog eens.
Zo democratisch als wat lijkt mij.
Cor van den Berg.
‘Pas op, Opiniemakers’ is een wekelijkse opinierubriek, gemaakt door een (nog steeds groeiende) groep mensen uit de samenleving. Onderwerpen zoeken de opiniemakers zelf, maar wie een onderwerp belicht wil hebben moet dat vooral laten weten. En wie zelf mee wil doen aan ‘de opiniemakers’ is bij deze van harte uitgenodigd. Je mag teksten aanleveren. Maar je mag natuurlijk ook gewoon onder de opiniestukken reageren. Graag onder je eigen naam. De opiniemakers schrijven ook onder hun eigen naam.
Meer foto's