woii drie doden bij crash lancaster heeten

Raalte viert dit jaar 70 jaar bevrijding. De komende weken maken we aan de hand van foto’s en verhalen een reis op weg naar bevrijding. De verhalen en foto’s zijn afkomstig uit het boek ‘Raalte in Oorlogstijd’ van Richard Woolderink.

In deze aflevering: Drie doden bij crash Lancaster Heeten

In de nacht van 30 maart 1943 kwam het derde geallieerde vliegtuig in de gemeente Raalte neer. Drie doden waren er te betreuren, en vier bemanningsleden overleefden dit ongeval dat onder Heeten plaats vond. Volgens de zus van sergeant Thomas Fazakerly, één van de omgekomen vliegers, was het vliegtuig boven Berlijn geraakt, en wist nog tot boven Raalte terug te vliegen. Uiteindelijk viel het ten prooi aan een Duitse nachtjager. Dat was omstreeks 4.27 uur die nacht. Enkele van de ontsnapte vliegers werden later opgepakt.

Het doel van de Avro Lancaster van het 49 squadron RAF was die nacht Berlijn en Bochum. Het vliegtuig vertrok vanaf de basis Fiskerton & Scampton. De precieze tijd is niet bekend. Wel was het relaas van één van de veilig weggekomen bemanningsleden te achterhalen. Dankzij het speurwerk dat de samenstellers van het boek “Holten in oorlogstijd” M.J.G. Hols en H.J Steunenberg verrichtten. Uit hun boek volgt het volgende relaas.

Één van de eerste vliegers die in Holten geholpen werd bij zijn pogingen om via een ontsnappingsroute naar Engeland terug te keren was de Canadese P/O Arther T.L Cullum. Hij was een uit Paris, Ontario, afkomstig bemanningslid van de Lancaster van no.49 squadron RAF, die in de nacht van 29 op 30 maart 1943 bij Heeten neerstortte. De jachtopziener Joh. Wolters zag de vlieger die nacht nabij zijn woning over de Lichtenbergerweg lopen, waarbij hij zijn parachute over de schouders meedroeg. Wolters bood de vlieger een schuilplaats aan in een hooimijt bij de boswachterswoning. Enige dagen daarna werd de vlieger door dokter Gerritsma met de motor afgehaald, nadat Wolters hem van de aanwezigheid van de vlieger op de hoogte had gesteld. Cullum is toen enige tijd bij Gerritsma in huis geweest. Omdat de dokter jonge kinderen had, en er altijd de mogelijkheid bestond dat ze in hun onwetendheid over deze geheime zaken met anderen zouden praten, werd de vlieger overdag bij de buurman, vee-arts G.S.E. Vegter, ondergebracht. Tegen het licht-worden stak Cullum dan de weg over om ’s avonds weer terug te keren naar de familie Gerritsma.

Toch was het een gevaarlijke zaak, want zowel bij Gerritsma als bij Vegter had men vrij veel aanloop van mensen, die onder meer medicijnen kwamen afhalen. Na enige tijd werd er een ander schuiladres gevonden: een keetje in een bos bij Lettele, waar Cullum ongestoord zou kunnen zitten. Toen echter korte tijd nadien de Schalkhaar-politie in de omgeving kwam oefenen, werd het ook daar te benauwd. Het blijkt toen echter gelukt te zijn om Cullum op een ontsnappingslijn te krijgen. Hoe het contact gelegd werd wist de familie Vegter zich niet meer te herinneren, maar uiteindelijk werd Cullum door een zekere Peter van der Hurk per fiets opgehaald vanuit Meppel. Van der Hurk was eeb vab de neest actueve ‘pilotenhelpers’ in Nederland. Hij hielp ongeveer 125 vliegers. In 1944 werd hij gearresteerd, maar gelukkig wist hij zijn gevangenschap in concentratiekampen te overleven. Bij navraag bleek dat Cullum één van de allereerste vliegers was geweest die door Van der Hurk was geholpen. Voor Cullum terugkeerde bezocht hij de families Gerritsma en Vegter. Ook jaren nadien kwam hij nog eens naar Holten terug. De familie Vegter heeft lang contact met hem onderhouden.