Het is elf jaar geleden dat minister Brinkhorst van Landbouw besloot de veemarkten te verbieden. Het samenbrengen van dieren in die groten getale zou een risico zijn voor het overdragen van dierziekten. MKZ vormde destijds de directe aanleiding. Zaterdag 24 maart is er een grote reünie in de IJsselhallen van Zwolle. Iedereen die betrokken was bij de markt is uitgenodigd. Het begint om 15.00 uur in het restaurant van de IJsselhallen.
De veemarkt in Zwolle was een begrip. In de regio waren er veel boeren die de handel als bijbaantje deden. Anderen waren zelfstandig handelaar en hadden hooguit een paar stallen voor tijdelijk onderbrengen van levende have. Zo’n handelaar was de hele week in de weer. Hij ging zijn boeren langs op zoek naar handel. Op donderdag reden de transportvrachtwagens rond en als midden in de nacht de donderdag vrijdag werd, werden de eerste beesten al in hun hokken in Zwolle gezet. Niet alleen koeien en kalveren, maar ook schapen, geiten, paarden, pony’s, vaak zelfs konijnen waren er te koop.
De markt vond jaren in de open lucht plaats, maar kort voordat Brinkhorst de markten verbood had Libema het hele terrein overdekt. Dat kon uit, omdat de IJsselhallen ook dienst deden als poptempel voor Fats Domino, Status Quo, The Clash en Nina Hagen met Herman Brood. Maar uiteindelijk bleek deze vorm van dierenhandel slechts een tussenstap naar de wat meer anonieme handel van nu. Ervoor had iedere plaats zijn eigen marktplein. Beestenmarkt, Varkensmarkt, Melkmarkt zijn straatnamen die daar naar verwijzen.
Je zou denken dat de huidige beleidsmakers anders denken dan Brinkhorst destijds. Die vond het ophokken van grote hoeveelheden dieren gevaarlijk. Intussen zijn overheden genegen megastallen goed te keuren. Dalfsen is recent nog door de Raad van State op de vingers getikt omdat ze een rapport over milieueffecten had weggemoffeld in de besluitvorming. In Olst-Wijhe doet de gemeente er ook alles aan megastallen goedgekeurd te krijgen. De provincie Overijssel heeft locaties aangewezen waar de stallen kunnen komen. In Raalte is zelfs een megastal voor konijnen gebouwd.
Onderzoekers wijzen er op dat vooral bewoners van de bedrijfswoning naast de megastal en de buren gevaar lopen ziektes op te lopen. De Q-koorts heeft hun gelijk inmiddels aangetoond.
Met het sluiten van de veemarkt in Zwolle kam ook een eind aan sigaren rokende handelaren die handjeklap de prijs overeenkwamen en in hotel Der Boven met een jenevertje met suiker de koop beslechtten. Er kwam ook een eind aan de handel voordat de markt geopend was en aan de met briefjes van honderd uitpuilende portefeuilles die de handelaren aan stevige kettingen aan hun broekriem bevestigd hadden. Maar het doel van de sluiting werd niet bereikt, er kwam geen eind aan de dierziekten. Een overzicht van de dierziekten de laatste vijftien jaar.
Varkenspest (1997)
Varkenspest is erg besmettelijk en vaak dodelijk voor varkens. Het virus is ongevaarlijk voor mensen. Op 4 februari 1997 werd het eerste geval van klassieke varkenspest geconstateerd op een varkensbedrijf in Venhorst. Doordat boeren nog snel varkens vervoerden toen er vervoersverboden dreigden, brak een ware epidemie uit. Tot meer dan vierhonderd bedrijven in een half jaar. Varkenspest is niet gevaarlijk voor de mens, ook niet bij consumptie van het vlees, maar de ziekte was wel een bedreiging voor de varkensstapel. Bijna 650.000 varkens uit besmette bedrijven werden afgemaakt, ruim een miljoen varkens preventief, bijna 8 miljoen omdat de stallen overvol raakten. In totaal kostte de varkenscrisis het leven aan ruim 9,6 miljoen varkens. Landbouwminister Van Aartsen wil de varkensstapel met 25 procent inkrimpen, maar de rechter hield dat tegen.
MKZ (2001)
MKZ is mond- en klauwzeer. Deze ziekte is zeer besmettelijk en leidt met name onder jonge dieren tot hoge sterftecijfers. Ze brak uit in Engeland, maar omdat we de levende have over heel Europa vervoeren, bleek al snel dat de ziekte overal zat. Inenten kon wel, maar je kon dan het verschil tussen een ziek en een ingeënt dier niet meer zien. Om export naar Zuid Amerika mogelijk te houden, werd daarom niet geënt, maar geruimd.
Vogelgriep (2003)
Vogelpest of vogelgriep komt voor bij vogels, voornamelijk hoenderachtigen. Het virus veroorzaakt griepachtige verschijnselen met sufheid, tranende ogen en opgezette kelen. Ook verkleurt de kam van de vogel. Sommige vogels sterven direct na de eerste besmetting. Het virus muteert gemakkelijk en kan ook overslaan op mensen, met verkoudheid maar ook de dood tot gevolg. Er zijn meerdere vormen van vogelgriep. De H5N1-variant is in potentie zeer gevaarlijk voor de mens. Onderzoekers hebben in een laboratoriumsetting een (dodelijke) variant ontwikkeld die van mens op mens overdraagbaar is.
Blauwtong (2006)
Blauwtong is een virusziekte die voornamelijk voorkomt bij schapen. Die krijgen een blauwe tong., hoewel dat maar heel weinig voorkomt. Koorts, sneller ademen en ontstoken en verzweerd slijmvlies in de bek komen wel altijd voor. Blauwtong is niet overdraagbaar op mensen en vormt dus geen bedreiging voor de mens.
BSE
BSE is de gekke koeien ziekte. Eiwitten tasten de hersenen van een besmette koe aan, en dan gaat ie gek doen. Het eten van met BSE besmet rundvlees levert een verhoogde kans op de ziekte van Creutzfeldt-Jakob, een dodelijke hersenziekte bij mensen.
Blaasjesziekte
Blaasjesziekte is een virusziekte bij varkens. De symptomen van blaasjesziekte lijken veel op MKZ. Met als belangrijkste verschil dat blaasjesziekte alleen bij varkens voorkomt en de dieren er nauwelijks aan dood gaan. Overdragen naar de mens kan, maar is alleen nog maar geconstateerd in het laboratorium.
Q koorts (vanaf 2007)
Q-koorts is een infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen. De bacterie kan lang buiten de gastheer in leven blijven en ook na jaren nog dieren en mensen besmetten. Vooral bij abortusgolven op geiten- en schapenbedrijven zou het risico op overdacht naar de mens toenemen. De genomen maatregelen richten zich daarom vooral op geiten en schapen. Tot 2007 werden jaarlijks ongeveer twintig mensen ziek van Q-koorts in Nederland. In 2009 waren dat er ruim 2100.
Rhinovirus (bijna achter de rug)
Rhinovirussen zijn de veroorzakers van diverse aandoeningen aan de luchtwegen van mensen en dieren, waaronder verkoudheid. Een plotselinge afkoeling van de huid kan het neusslijmvlies zodanig irriteren dat rhinovirussen er vat op krijgen en zo een infectie veroorzaken. In de onschuldige variant veroorzaakt het verkoudheidsverschijnselen bij paarden. In de ernstige gevallen tast de ziekte het ruggenmerg van een paard aan of verwerpen drachtige merries hun veulens. Rhinovirussen kunnen erg slecht tegen warmte, vandaar dat bij mensen het stomen met een handdoek boven een kom dampend water een effectieve techniek kan zijn om een verkoudheid te verlichten.