Jan met de Zölle? De Schrik van Harculo? Billy Mooiweer? Nak Nak? Wie kent ze nog? Die oude legendarische dorpsfiguren. Vaak een beetje zonderling, lang niet altijd gek. “Het zou eeuwig zonde zijn als de verhalen over die mensen verloren gaan”, zo is oud-Sallander Anton Heimerikx (64) van mening. Hij heeft daarom het boek ‘Bekend, onbekend, plichtsgetrouw en kleurrijk Salland’ geschreven, waarin de verhalen over deze en andere roemruchte Sallanders zijn opgetekend. In november komt het 200 pagina’s tellende boek uit.
Het boek handelt niet alleen over deze zonderlinge (dorps)figuren, ook minder bekende stukjes Sallandse geschiedenis komen aan de orde. “Ik ben mijn hele leven geïnteresseerd in geschiedenis en historische verhalen”, vertelt Heimerikx, wiens wieg aan de BK-straat in Raalte stond. “Vroeg op de lagere school sprongen geschiedenis en aardrijkskunde er bij mij al uit. Vele verhalen van vroeger zijn blijven hangen. Andere kinderen lazen Arendsoog, ik vond de Scheepsjongens van Bontekoe interessanter.”
Anton heeft vrijwel zijn hele werkzame leven in archieven gewerkt. Genealogie is een grote hobby. “Ik heb 125.000 namen op de pc staan. Sommige dingen lopen uit de hand”, stelt hij laconiek. Na zijn pensioen is hij in Lathen in Duitsland gaan wonen, maar hij is grotendeels op Salland georiënteerd gebleven. Hij is nog steeds lid van historische verenigingen in Heino, Wijhe en Raalte. Maar ook zet hij zich in voor de ‘Heimat Verein’ in Lathen, waarvan hij bestuurslid is.
Heimerikx verhaalt in zijn boek bijvoorbeeld over ‘De Schrik van Harculo’, een woeste man die gewapend met een bijl door de regio fietste. “Die bijl had hij nodig om sinaasappelkistjes die na de marktdagen achterbleven aan gort te slaan. Hij gebruikte het hout voor de kachel. Op straat liep hij achter vrouwen aan, en hij begon dan steevast te gillen om hen goed de stuipen op het lijf te jagen. Bovendien zwaaide hij soms met die bijl. Veel mensen waren dus bang voor hem, maar voor zover mij bekend heeft hij nooit iemand kwaad gedaan. Integendeel. Ik heb één verhaal gehoord over een vrouw die door een paar jongeren voorbij fietsende jongeren van de weg werd geduwd. De Schrik heeft die vrouw geholpen en is vervolgens kwaad achter die jongens aan gegaan.”
De verhalen over de Sallandse militairen die in 1940, toen de Duitsers Nederland binnenvielen, gelegerd waren op de Grebbeberg, hebben de meeste indruk gemaakt op Anton. “Er zijn er nog maar enkele in leven. Van één van hen kreeg ik de volle medewerking. Samen met zijn dochter deed hij zijn verhaal. Van andere nazaten van sommige krijgsgevangen kreeg ik te horen dat zij door mijn verhaal eindelijk iets meer te weten zijn gekomen over die periode in de oorlog waarover hun vader weinig of zelfs nooit gesproken had. Alsof ze zich ervoor schaamden. Ik heb dat altijd heel vreemd gevonden.”
“Want dat ze gevochten hebben op de Grebbeberg is toch geen schande? Ze stonden tegen een volledige overmacht. Heel veel Duitse militairen hebben na afloop van de gevechten ook respect getoond voor de moed van de Nederlanders. Ze hadden geen schijn van kans, maar gaven zich niet over. Toen ze krijgsgevangen waren genomen, zijn ze naar Duitse kampen gestuurd, maar Hitler heeft er persoonlijk voor gezorgd dat ze weer naar huis mochten. Bij die veteraan kwamen zoveel emoties vrij. Ik vond dat heel bijzonder.”
Het boek verhaalt ook over andere stukjes ‘bijna vergeten’ Sallandse geschiedenis. Zoals het grote busongeluk dat in 1924 plaats vond tussen Heino en Raalte en waarbij zeven doden te betreuren vielen. Of over de Sallandse Zouaven, Katholieke strijders die in 1860 richting Rome trokken om Paus Pius IX te beschermen tegen de aanvallen van Garibaldi en Koning Victor Emmanuel. “Drieduizend Nederlanders hebben indertijd gehoor gegeven aan de oproep van de Paus. Daar waren 57 Sallanders bij. Ze zijn allemaal levend teruggekeerd.”